Rozważania Ireneusza Kondrowa na temat Grekokatolicyzm. Oblicze wschodniej wiary wpisują się w określony przekaz teologiczny, przepełniony osobistą refleksją o wierze wschodniej tradycji. Autor, jako przedstawiciel wschodniej opcji duchowości, stara się z właściwą sobie wrażliwością odnieść się do całościowej spuścizny chrześcijańskiego Wschodu. Ta bowiem stanowi dla niego fundament życia religijnego i zarazem wewnętrznego spełnienia osobowego. Dzięki niej czerpie nieustannie inspiracje do bycia wiarygodnym świadkiem Kościoła wschodniego, a ponadto natchnienie do twórczej pracy na rzecz rozwoju myśli i ducha tradycji Wschodu. Rzeczywisty związek ze wschodnim Kościołem katolickim stwarza w tym przypadku pewien punkt napięcia między „posiadaniem a dążeniem”. Z tego tytułu Autor zamierza dokonać – poprzez twórczą intencję – swego rodzaju zestawienia, porównania i bezpośredniego przybliżenia dwóch nurtów – katolickiego i prawosławnego – bizantyjskiej tradycji duchowej, stanowiących przecież źródło działania obydwu Kościołów (greckokatolickiego i prawosławnego) w Europie Wschodniej oraz Polsce.
Wspólna historia i dziedzictwo kulturowo-duchowe obu podmiotów, a jednocześnie złożoność i przeciwstawność losów, wymusza dziś pogłębioną refleksję i namysł nad ich wzajemnością i relacyjnością, zwłaszcza że te Kościoły nie są i nie mogą być sobie obce ani również oddalone.
Główne przesłanie opracowania stawia sobie za cel ukazanie ważnych elementów odniesienia i przenikania, w szczególności na gruncie liturgicznym, obrzędowym, zwyczajowym i duchowym, które przez wieki kształtują obydwie wspólnoty. Wprawdzie dziejowe wyodrębnienie tych Kościołów stanowić będzie widoczne piętno oraz ograniczenie w ich współdziałaniu, niemniej pozostaje tylko znakiem zewnętrznym i doczesnym niedostatkiem. Istotny akcent jest jeszcze położony na odmienności i różnice pomiędzy zasadą i formą duchowości wschodniej (katolicko-prawosławnej) a duchowością łacińską, albowiem wspomniane różnice wyznaczają sposób i kierunek praktycznego samourzeczywistnienia każdego organizmu eklezjalnego. Jednakowa sytuacja nie daje podstaw do wznoszenia jakichkolwiek barier czy wzajemnego wykluczenia między poszczególnymi typami duchowości, lecz potwierdza bardziej ich własną tożsamość.
W oparciu między innymi o tę przesłankę Autor podejmuje wprost kwestię stanu identyczności wschodniego Kościoła katolickiego (greckokatolickiego), wyrażając przy tej okazji własną opinię, niekiedy także krytyczną, względem jego poziomu wierności dawnym wartościom tradycyjnym. Ten osobisty osąd jest raczej podyktowany głęboką troską i pragnieniem utrzymania we wschodnim katolicyzmie autentycznego oblicza Wschodu zarówno na płaszczyźnie liturgicznej, obrzędowej, kultycznej, duchowej, teologicznej, jak i wszelkiej innej. W tym znaczeniu praca może być impulsem do przywrócenia tego wszystkiego, co w przeszłości zostało zaniedbane bądź zaniechane w tym Kościele z jakichś powodów koniunkturalnych lub zwykłej ignorancji, a w rezultacie spowodowało jego pewne oddalenie się od pierwotnej postaci duchowości wschodniej. Tymczasem skupienie uwagi na niedoskonałościach – w obszarze tożsamości wymienionej wspólnoty – i zarysowanie idei odnowy zasługuje na duże uznanie i akceptację. Ostatecznie daje rzeczywiste podstawy do rekomendacji opracowania do druku i następnie szerokiego udostępnienia czytelnikowi.
Ks. prof. dr hab. Jarosław Moskałyk
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Najnowsze komentarze