Cerkiew, dom Boży albo świątynia Boża, gromadzi wierny Lud Boży na nabożeństwa i modlitwę. Z dawien dawna cerkwie były budowane na podwyższanym terenie. Postulat, by świątynia dominowała nad innymi budowlami, chrześcijanie przejęli z judaizmu oraz innych religii wschodu. W Talmudzie czytamy: „Biada miastu, którego domy są wyższe aniżeli jego synagogi”. Świątynia swą okazałością wnętrza i wysokością kopuł odnosiła mieszkańców miasta bądź wsi do świata nadprzyrodzonego. Jednocześnie mówiła, że Panem tej miejscowości i mieszkańców jest Bóg. Kopuły świątyń były z reguły wyższe aniżeli wieże ratusza czy zamku, co symbolizowało podporządkowanie się króla, księcia i mieszkańców Bogu i Jego prawom, od którego wszelka doczesna władza pochodzi. Ogromne znaczenie w tradycji wschodniej ma zwrócenie ołtarza świątyni na wschód. Już u niektórych wspólnot starotestamentalnych (np. Esseńczyków) istniał zwyczaj odmawiania modlitwy będąc zwróconym twarzą na wschód. Wschód w Bożym kulcie ma swe wymowne znaczenie i symbolikę. Na wschodzie znajdował się raj prarodziców, nasza cerkiew przyjęła wiarę i obrządek ze Wschodu. Na Wschodzie w Palestynie urodził się, nauczał, cierpiał, umarł i zmartwychwstał Jezus Chrystus. Dlatego świątynie Boże są zawsze zwrócone ołtarzem na Wschód. Wierni przychodzą do cerkwi i stają twarzą do wschodu, skąd przyszło światło chrześcijańskiej wiary, źródło zbawienia. Tak jak słońce oświeca ciemność, tak nauka Chrystusa oświeca ludzkie dusze.
Od samych początków formy budowania świątyń chrześcijańskich były różne. Dzisiaj można wyróżnić trzy podstawowe formy, znane już w pierwszych wiekach chrześcijaństwa:
1. Forma prostokąta przypominająca okręt – symbolizujący arkę Noego, w której ocalało życie ludzkie; oznacza również pływanie wiernych po morzu życia na okręcie ( cerkwi) i podążanie do wiecznej przystani Królestwa Bożego.
2. Forma koła – symbolizująca wieczność i nieskończoność Chrystusowej Cerkwi.
3. Forma krzyża – znak zwycięstwa nad śmiercią i symbol zbawienia.
Świątynie wschodnie zwieńczone są baniami – kopułami, których może być jedna albo więcej. Liczba kopuł na cerkwi też posiada swą symbolikę: 1 kopuła – oznacza Jezusa Chrystusa założyciela i Głowę Kościoła; 3 kopuły – trzy osoby Boże; 5 – symbolizuje czterech ewangelistów i Jezusa Chrystusa; 7 – symbolizuje siedem sakramentów świętych; 9 kopuł – dziewięć darów Ducha Świętego; 13 – dwunastu apostołów i Zbawiciela. Kopuła symbolizuje firnament niebieski, oraz Wszechmogącego Boga, postacie aniołów i świętych.
Ogrodzenie wokół cerkwi pełniło nie tyko rolę ozdobną, ale również sakralną. Na przestrzeni wieków architektura sakralna starała się podkreślić granice pomiędzy tym, co boskie i święte, a tym, co światowe i nie święte. Rozwiązania architektoniczne miały wywołać u ludzi szacunek dla tego, co święte, i ograniczyć profanację świata sacrum przez świat profanum – agresywny wobec pierwszego. Na różne sposoby zatem odgradzano świątynie, jako miejsca święte i symbol tego, co święte, od reszty świata. Mieszkaniec miasta lub wsi wchodząc w przyświątynną przestrzeń kontrolował swoje zachowanie i wypowiedzi, eliminując z nich to, co uwłaczałoby sacrum. Wchodząc w świątynną przestrzeń czuł się bezpiecznie. Gwarantowała mu ona nietykalność. Chroniła nawet przed władza królewską. Świątynia dawała też poczucie równości wszystkim ludziom. Tu stawali obok siebie ubodzy i bogaci, mający władze i nic nie znaczący.
Najnowsze komentarze