Autor: prof. dr hab. Michał Łesiów
W grudniu mamy już prawdziwą zimę. Tu się zaczyna zimowy cykl dorocznych świąt chrześcijańskich, które wyznaczają dość wyraziście życie kulturalne i społeczne ludzi. Cykl zimowy świąt rozpoczyna się Adwentem, któremu na Ukrainie prawosławnej i greckokatolickiej odpowiada Pyłypiwka – post czterotygodniowy, o czym już była mowa.
Ostatni miesiąc roku, który dla starożytnych Rzymian był kolejnym dziesiątym miesiącem roku, toteż otrzymał nazwę December czyli „dziesiąty”, w języku polskim i ukraińskim ma nazwę, która nawiązuje do silnych mrozów w grudniu, w skutek czego pojawiają się grudy na drogach nieutwardzonych, a nazwa ukraińska hrudeń występuje już w latopisach kijowskich z XII wieku. Nazwa grudzień czy hrudeń czasami odnosiła się też do listopada, ale w końcu ustaliła się jako nazwa dwunastego ostatniego miesiąca w roku. W roku 1733 niejaki I. Kulczycki wydał w Paryżu książkę o specyfice ruteńskiego tzn. ukraińskiego kościoła, w której między innymi wyjaśnia nazwę miesiąca grudnia: Hruden nazwany jest jakgdyby zaskorupiały od ziemi, wskutek mrozu zaskorupiałej; w tym bowiem miesiącu ziemia i wody ścinają się w lód, a wskutek śniegu, który spadł z chmur, wszystko wydaje się białe”. Ukraińcy używali też nazwę studeń, co znaczy „zimny, chłodny”, którą to nazwę miesiąca grudnia etnograf polski Kazimierz Moszyński zalicza do najstarszych nazw słowiańskich, a nazwa ta pojawia się już w najstarszych zabytkach staroukraińskich XII wieku. A etymologicznie jest to skrócona forma przymiotnika studenyj, czyli „zimny, bardzo chłodny”.
Dr Tatiana Hołyńska, która napisała monografię o ukraińskich nazwach miesięcy, podaje też informację, że w ukraińskich gwarach karpackich miesiąc grudzień nazywano Andrijiw misiać lub Andrijeć, która to nazwa nawiązuje do święta ku czci św. Andrzeja (Andrija), który w kościele wschodnim przypada na dzień 13 grudnia. W tradycji Cerkwi ukraińskiej św. Andrzej, jeden z pierwszych uczniów Jezusa Chrystusa, brat Piotra, jest wyjątkowo czczony jako ten, który pierwszy miał głosić słowo Boże na terenie Ukrainy. Według zapisu w Latopisie Kijowskim zaszedł on aż do Kijowa i tu nad brzegiem Dniepru postawił krzyż, a na tym miejscu obecnie jest Cerkiew poświęcona św. Andrijowi Perwozwannenu, który to przydomek on otrzymał od historyków Rusi Kijowskiej, co miałoby znaczyć „pierwszy (na ziemiach rusko-ukraińskich) pozwany, obecny”. Ta sympatyczna historia, legenda chrześcijańska spowodowała dużą popularność imienia Andrij. Niezależnie od tego znane u nas Andrzejki odbywają się od dawna w Ukrainie jako jedno z najbardziej popularnych zwyczajów ludowych, odbywających się z udziałem młodzieży w czasie, kiedy jest więcej czasu od robót polnych, a wieczory są dłuższe. Wieczornice Andrzejkowe w Ukrainie są obficie opisywane przez etnografów i folklorystów.
Najnowsze komentarze